Van acryl en alkyd tot kalkverf en lak: zo kies je de juiste verf voor binnen en buiten

Of je nu muren opfrist, kozijnen lakt of op canvas werkt: hier ontdek je welke verf het beste past bij jouw project-van watergedragen muurverf en PU-lakken tot beits, metaallak en slijtvaste vloercoatings. Je leert slim kiezen op basis van ondergrond, glansgraad, duurzaamheid en VOC, en krijgt ook helderheid over acryl-, olie-, aquarel- en gouacheverf voor schilderijen. Met praktische tips voor voorbereiding, primers en techniek werk je strak af en voorkom je veelgemaakte fouten.

Verschillende soorten verf: welke zijn er voor binnen en buiten

Onderstaande vergelijking helpt je snel kiezen welke verfsoort geschikt is voor jouw binnen- of buitenschilderwerk, met de belangrijkste voor- en aandachtspunten per categorie.

Kern: kies watergedragen voor de meeste binnenklussen, alkyd/PU voor zwaar belast of buitenschilderwerk, en gebruik speciale producten wanneer ondergrond of omstandigheden daarom vragen.

Als je gaat schilderen, wil je weten welke soorten verf er zijn en welke verf het best past bij binnen of buiten. Voor binnen kom je meestal uit bij watergedragen verf (acryl/latex): die ruikt weinig, droogt snel en vergeelt niet. Watergedragen muurverf is ideaal voor wanden en plafonds, terwijl watergedragen lakken voor deuren en kozijnen hard en krasvast uitharden, vaak versterkt met PU (polyurethaan) voor extra slijtvastheid. Voor buiten draait het om weer- en UV-bestendigheid. Klassieke alkydverf op terpentinebasis vloeit mooi en heeft een langere open tijd (handig bij lagere temperaturen), maar moderne watergedragen buitenlakken zijn zeer kleur- en glansvast en sneldrogend. Hout dat je de nerf wilt laten zien behandel je met beits, die in het hout dringt en tegen vocht helpt.

Metaal schilder je met een roestwerende primer en een metaallak; voor gegalvaniseerd staal of aluminium gebruik je een geschikte hechtprimer. Voor vochtige ruimtes kies je schimmelwerende muurverf met hoge schrobklasse, zodat je makkelijk kunt reinigen. Op gevels werkt een dampopen minerale of silicaatverf goed, omdat die de muur laat ademen. Vloeren en trappen vragen om een slijtvaste vloercoating, bij voorkeur 2K (tweecomponent) epoxy of PU voor maximale hardheid. Vergeet niet dat grondverf (primer) de basis legt voor hechting en een strak eindresultaat. Zo kies je gericht uit de verschillende soorten verf en pak je binnen én buiten elke ondergrond met vertrouwen aan.

Watergedragen verven (acrylaat/latex) voor muur en hout

Watergedragen verf is ideaal als je snel en geurarm wilt schilderen. Acryl- of latexmuurverf (kunsthars in water) droogt vlot, vergeelt niet en laat zich eenvoudig reinigen met water. Voor wanden kies je een kwaliteit met passende schrobklasse; in keuken of badkamer ga je voor extra schimmelwerend en goed afwasbaar, en op vers stucwerk werkt een dampopen, alkalibestendige muurverf het best. Voor hout gebruik je watergedragen lakken, bij voorkeur PU-versterkt voor extra kras- en slijtvastheid.

Die lakken blijven mooi wit, zijn blokvast (deuren en kozijnen plakken niet) en vloeien strak met een synthetische kwast of fijne roller. Schuren en een geschikte hechtprimer zorgen voor grip, zeker als je over oude alkydverf heen gaat. Werk in dunne lagen, respecteer de droog- en uithardingstijden en je krijgt een harde, duurzame afwerking binnen én buiten.

Oplosmiddelhoudende verven (alkyd/PU)

Als je kiest voor oplosmiddelhoudende verf zoals alkyd of PU, krijg je een sterke, slijtvaste afwerking met langere open tijd en mooie vloei. Dat maakt strak schilderwerk op deuren, kozijnen en buitenhout makkelijker, en ook metaal kun je aanpakken na de juiste primer. Alkyd hardt uit door oxidatie, heeft hoge randdekkingskracht en werkt stabiel bij lagere temperaturen. Let wel op de nadelen: meer VOC’s, een duidelijke geur, langere droogtijd en kans op vergeling bij wit werk binnenshuis buiten daglicht.

PU op oplosmiddelbasis (1K of 2K) geeft extra chemische en krasbestendigheid en is geschikt voor intensief belaste oppervlakken. Reinig gereedschap met terpentine, schuur en ontvet goed, en gebruik een passende (multi)primer voor zekere hechting.

Speciale toepassingen: krijt- en kalkverf, beits, vernis, metaallak, radiator- en vloercoatings

Krijtverf geeft een ultramat, poederig effect op meubels en muren; je kunt makkelijk schuren voor een doorgeschuurd effect, maar bescherm het met vernis of blanke wax. Kalkverf is mineraal en dampopen, ideaal voor streperige, wolkerige wanden; gebruik het op minerale ondergronden of met een geschikte primer/fixeer. Beits dringt in hout, behoudt de nerf en is er transparant of dekkend; buiten kies je een UV- en vochtbestendige variant.

Vernis verzegelt hout of decoratieve verflagen in mat, zijdeglans of hoogglans, op water- of solventbasis. Metaallak combineer je bij voorkeur met een roestwerende primer of een 3-in-1 lak. Radiatorlak is hittebestendig en vergeelt minder bij waterbasis. Vloercoatings in epoxy of PU (1K/2K) leveren maximale slijtvastheid; let op antislip, laagdikte en uithardingstijd voordat je de vloer belast.

[TIP] Tip: Binnen watergedragen; buiten weerbestendig; lak voor hout, muurverf voor wanden.

Soorten verf voor schilderij en canvas

Als je een schilderij maakt, kies je uit verschillende soorten verf die elk een eigen look en werkwijze geven. Acrylverf is waterverdunbaar, droogt snel en hecht goed op canvas, papier en hout; met mediums maak je de verf dikker voor impasto (pasteuze verflagen) of juist transparanter voor glazing (dunne, doorzichtige lagen). Olieverf droogt langzaam, waardoor je lang kunt mengen en zachte overgangen krijgt; werk “vet over mager” om craquelé te voorkomen en gebruik oplosmiddelen of kies voor watervermengbare olieverf als je minder geur wilt. Aquarel is transparant en werkt het best op zwaar aquarelpapier; je bouwt licht naar donker en benut het wit van het papier voor sprankeling.

Gouache lijkt op aquarel maar is dekkend, handig voor grafische vlakken en correcties. Minder gangbaar maar interessant zijn tempera of caseïne voor matte, snel drogende lagen. Voor doek prepareer je met gesso voor goede hechting en kleurkracht, en je kunt je werk beschermen met een passende vernis zodra alles is uitgehard. Door je onderwerp, tempo en gewenste afwerking te combineren met de juiste verfsoort, maak je bewuste keuzes binnen alle soorten verf voor schilderij en canvas.

Acrylverf: snel en veelzijdig

Acrylverf is waterverdunbaar, droogt snel en hecht op canvas, papier en hout, waardoor je vlot kunt werken zonder sterke geur. Je schakelt moeiteloos van transparante washes naar dikke impasto met gel- of pasta­mediums, en met een retarder verleng je de open tijd voor betere menging. Gebruik een glazing medium voor heldere lagen of een pouring medium voor vloeiende effecten.

Grond je ondergrond met gesso voor optimale hechting en kleurkracht. Let erop dat acryl iets donkerder opdroogt en na droging permanent is; houd je palet vochtig en nevel je verf om indrogen te voorkomen. Penselen reinig je met water zolang de verf nat is. Kies lichtechte pigmenten en bescherm je werk na volledige uitharding met een passende acrylvernis.

Olieverf: diepe kleur met lange droogtijd

Olieverf geeft je een rijke, diepe kleur en een lange open tijd, waardoor je rustig kunt mengen, glaceren en subtiele overgangen kunt bouwen. Werk in lagen en houd de regel vet over mager aan: begin dunner met een beetje reukarme terpentine of OMS om te verdunnen, voeg in latere lagen meer lijnolie of standolie toe voor glans en flexibiliteit. Met een alkydmedium versnel je de droogtijd en verbeter je vloei.

Gebruik een goed geprepareerd canvas of paneel met gesso of oliegrond zodat de olie niet in de ondergrond trekt. Olieverf wordt vaak pas na dagen stofdroog en heeft weken tot maanden nodig om door te harden; vernissen doe je pas na volledige uitharding. Ventileer goed en reinig penselen met oplosmiddel of speciale zeep. Watervermengbare olieverf is een laaggeurige optie met vergelijkbaar resultaat.

Aquarel en gouache: transparant VS dekkend

Aquarel en gouache lijken familie, maar ze werken anders en geven je een heel ander resultaat. Aquarel is transparant en laat het wit van het papier het licht doen; je bouwt van licht naar donker, met veel controle over water: nat-in-nat voor vloeiende overgangen, nat-op-droog voor scherpe details. Gouache is dekkend doordat er meer pigment en vaak wit in zit; je kunt corrigeren, lagen overschilderen en zelfs van donker naar licht werken met een matte, fluweelachtige afwerking.

Beide gebruiken meestal Arabische gom als binder en zijn opnieuw te activeren met water, dus werk in stevige, droge lagen en kies zwaar, 100% katoenen papier voor stabiliteit. Let op lichtechtheid van pigmenten, en bescherm je werk door het achter glas te presenteren in plaats van te vernissen.

[TIP] Tip: Primeer canvas met gesso; acryl voor snel, olie voor rijke diepte.

Hoe kies je de juiste verf voor jouw project

De juiste verf kies je door eerst te kijken naar de ondergrond, de ruimte en het gebruik. Met onderstaande checklist maak je snel de beste match.

• Ondergrond en omgeving: voor muren kies je watergedragen muurverf met passende schrobklasse; in keuken en badkamer ga je voor schimmelwerend en goed afwasbaar. Hout binnen: watergedragen lak met PU-versterking (strakke vloei, niet vergelend); buiten: weer- en UV-bestendig, waterbasis of klassiek alkyd met langere open tijd. Metaal: roestwerende primer + passende metaallak. Vloeren/trappen: slijtvaste 2K epoxy of PU. Op bestaande verflagen: doe een hechtproef en gebruik de juiste primer (watergedragen over alkyd vraagt een geschikte hechtprimer).
• Afwerking en duurzaamheid: bepaal de glansgraad (mat, zijdeglans, hoogglans) voor de gewenste look en reinigbaarheid; let op schrobklasse, kras- en slijtvastheid bij intensief gebruik. Weeg droogsnelheid af tegen verwerkingstijd/open tijd en houd rekening met laagopbouw en uithardingstijden.
• Gezondheid en milieu: check VOC-waarde en geur. Watergedragen verven zijn meestal laag in VOC en snel reukarm; terpentinebasis kan buiten of bij speciale eisen nuttig zijn. Ventileer goed en kies waar mogelijk voor lage-VOC of gecertificeerde producten.

Met deze aandachtspunten kies je gericht een verfsysteem dat past bij je ondergrond én gebruik. Twijfel je, raadpleeg dan het technisch informatieblad of vraag advies in de verfspeciaalzaak.

Ondergrond en omgeving: muur, hout, metaal, badkamer/keuken/buiten

Begin altijd bij de ondergrond en de omstandigheden. Op muren check je of het oppervlak zuigt of poederig is; op nieuw stucwerk gebruik je voorstrijk en kies je een dampopen, alkalibestendige muurverf met een hoge schrobklasse voor goed schoonmaakgemak. Hout ontvet je, schuur je en repareer je waar nodig; op kaal hout zet je grondverf en binnen werkt een watergedragen PU-lak strak en vergeelt niet, terwijl je buiten gaat voor een weer- en UV-bestendig systeem.

Metaal ontroest je tot blank en grond je met een roestwerende primer; voor zink of aluminium gebruik je een speciale hechtprimer voordat je afwerkt met metaallak. In badkamer en keuken kies je schimmelwerend en afwasbaar, verwijder je siliconenresten en ventileer je goed. Buiten let je op temperatuur, luchtvochtigheid en dauwpunt, en kies je voor dampopen gevelverf of beits als je de houtnerf wilt tonen.

Afwerking en duurzaamheid: glansgraad, slijtvastheid, reinigbaarheid

De afwerking bepaalt niet alleen het uiterlijk, maar ook hoe lang je verf mooi blijft. Mat camoufleert oneffenheden, maar is vaak minder schrobvast; zijdeglans en satin balanceren uitstraling en onderhoudsgemak. Hoogglans is het hardst, zeer reinigbaar en slijtvast, maar benadrukt imperfecties. Kijk bij muurverf naar de schrobklasse: klasse 1 is het best te reinigen en slijt het minst. Bij lakken zorgt PU-versterking voor extra kras- en slijtvastheid en blokvastheid, handig bij deuren en kozijnen.

Voor vloeren en trappen haal je maximale duurzaamheid met 2K epoxy of PU. Reinigbaarheid hangt ook af van volledige uitharding; wacht idealiter 2 tot 4 weken met intensief schoonmaken en gebruik pH-neutrale reinigers. Buiten let je op UV- en weerbestendigheid, zodat glans en kleur langer behouden blijven.

Gezondheid en milieu: VOC, geur, waterbasis VS terpentinebasis

Bij het kiezen van verf spelen gezondheid en milieu een grote rol. VOC’s (vluchtige organische stoffen) verdampen tijdens en na het schilderen en beïnvloeden de binnenlucht; hoe lager het VOC-gehalte, hoe beter voor je huis en het milieu. Watergedragen verf heeft doorgaans weinig VOC’s, ruikt mild, droogt snel en laat je kwasten met water reinigen, wat het prettig maakt voor binnen en kinderkamers. Terpentinebasis (alkyd) bevat meer VOC’s en heeft een sterke geur, dus je ventileert extra, gebruikt handschoenen en laat de verf rustig uitharden.

Buiten kan terpentinebasis door de langere open tijd en vloei een voordeel geven, maar moderne waterbasis-lakken zijn vaak net zo duurzaam. Lever resten en oplosmiddelen altijd in als chemisch afval, zo houd je je werkplek én omgeving schoon en veilig.

[TIP] Tip: Kies watergedragen binnen, weerbestendige buitenverf buiten; controleer ondergrond en glansgraad.

Praktische voorbereiding en schildertechniek

Goed schilderwerk staat of valt met voorbereiding en een rustige, consequente werkwijze. Met onderstaande stappen voorkom je aanzetten, zakkers en stofinsluitingen.

• Voorbereiden: reinig en ontvet de ondergrond, verwijder losse verf, schuur tot het glad en mat is; vul gaten, kit naden en maak stofvrij (stofzuigen of kleefdoek). Breng een passende primer aan voor hechting en egale zuiging (eventueel vlek- of roestisolerend). Roer de verf grondig en zeef desnoods door een verfzeef. Werk bij 10-25 °C met lage luchtvochtigheid en voldoende ventilatie.
• Aanbrengen: kies het juiste gereedschap (synthetische kwast voor watergedragen lak, fijne lakroller of microvezelroller met passende vachtlengte). Werk nat-in-nat: eerst randen en lastig bereikbare delen (aanzetten), daarna banen rollen en licht nastroken in één richting. Bouw dunne, egale lagen op; respecteer laagdikte, droog- en overschildertijden, en schuur licht tussen de lagen (bij lak P240-P400). Verwijder afplaktape als de verf nog nat of net kleefvrij is.
• Veelgemaakte fouten en snelle oplossingen: zakkers binnen 5-10 min terugrollen, anders laten drogen, schuren en bijwerken; zichtbare banen voorkomen door natte rand te houden en voldoende verf te gebruiken; sinaasappelhuid verminderen met juiste roller en verdunning volgens TDS; blaasjes beperken door rustig rollen en ontluchte roller; slechte hechting verhelpen met beter ontvetten/primeren; stofnibs en haartjes wegwerken door tussenschuren en pluisvrij materiaal; doorbloeden/roest afdekken met isolerende primer.

Met deze aanpak werk je strak, duurzaam en efficiënt. Neem de tijd, werk schoon en volg altijd de productinformatie van de verfleverancier.

Voorbereiden: reinigen, ontvetten, schuren, primer

Een strak schilderresultaat begint met grondig voorbereiden. Verwijder eerst stof en loszittende verf, repareer scheurtjes en vul gaatjes zodat je een vlakke basis hebt. Ontvet daarna met een geschikte verfreiniger of ammoniakvrije ontvetter; vet, nicotine en huidoliën veroorzaken anders slechte hechting en visogen. Spoel na waar nodig en laat volledig drogen. Schuur vervolgens tot het oppervlak mat en egaal aanvoelt: op kaal hout korrel 120-180, tussen laklagen fijn met 220-320.

Verwijder schuurstof zorgvuldig met een stofzuiger en kleefdoek. Breng nu een passende primer aan: hechtprimer op gladde of geschilderde ondergronden, roestwerende primer op metaal, vochtregulerende of isolerende primer op (buiten)hout, en voorstrijk op zuigende of poederende muren. Zo creëer je optimale hechting, egale zuiging en een zichtbaar strakker eindresultaat.

Aanbrengen: kwast of roller, laagopbouw, droog- en uithardingstijden

Kies een synthetische kwast voor watergedragen lak en een fijne lakroller voor strakke oppervlakken; op muren stem je de vachtlengte af op de structuur. Werk nat-in-nat: zet eerst de randen, rol aansluitend in banen en strijk licht na in één richting voor een egale huid. Bouw dunne lagen op; primer plus twee deklagen geeft doorgaans dekkracht zonder zakkers. Respecteer het overschildervenster en schuur licht tussendoor om stofnibs weg te nemen en hechting te verbeteren.

Droogtijd is iets anders dan uitharding: iets kan stofdroog zijn maar nog zacht binnenin. Check de aangegeven droog- en uithardingstijden en pas je tempo aan temperatuur en luchtvochtigheid aan. Houd gereedschap schoon en werk gelijkmatig voor een streeploze, duurzame afwerking.

Veelgemaakte fouten en snelle oplossingen

Slechte hechting komt vaak door niet goed ontvetten; stop, ontvet alsnog, schuur mat en zet een passende primer voordat je verder gaat. Zakkers los je direct op door ze met een droge kwast “uit te tippen”; krijg je sinaasappelhuid, verdun iets of kies een fijnere roller. Strepen en aanzetten voorkom je door nat-in-nat te werken en banen licht na te strijken in één richting. Blaasjes of kraters (visogen) wijzen op vet of siliconen; grondig reinigen en een isolatie- of hechtprimer helpt.

Slechte dekking fix je met een extra laag of een grijze primer onder felle kleuren. Afscheuren bij tape voorkom je door kwaliteitstape stevig aan te wrijven en schuin te verwijderen. Plakkende deuren? Langer laten uitharden of kiezen voor blokvaste, PU-versterkte lak.

Veelgestelde vragen over soorten verf schilderen

Wat is het belangrijkste om te weten over soorten verf schilderen?

Ken de verschillen: watergedragen acryl/latex voor muren en binnenhout, alkyd/PU voor duurzaam buitenwerk, plus speciale producten zoals krijt- en kalkverf, beits, vernis, metaallak, radiator- en vloercoatings. Kies op ondergrond, omgeving, afwerking en VOC.

Hoe begin je het beste met soorten verf schilderen?

Begin met reinigen, ontvetten en schuren; herstel beschadigingen en breng geschikte primer of gesso aan. Kies verf op ondergrond en glansgraad, test een stukje, plan droog- en uithardingstijden, werk nat-in-nat, gebruik passende kwast/roller, ventileer.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij soorten verf schilderen?

Valkuilen: geen ontvetting, primer overslaan, te dikke lagen, onvoldoende droogtijd, verkeerde roller/kwast, mengen van water- en terpentinebasis, schilderen bij kou/vocht. Oplossing: reinigen, schuren, hechtprimer, dunne lagen, juiste tools, temperatuur bewaken, doorharding respecteren.